Nieuregulowane długi są koszmarem każdego przedsiębiorcy. Zanim podpiszemy umowę, warto jest zorientować się w sytuacji finansowej naszego kontrahenta. Pozwoli to w przyszłości uniknąć problemów związanych z windykacja należności. Postępowanie sądowe i egzekucyjne może być kosztowne i długotrwałe, warto więc pamiętać o możliwości ugodowego rozwiązania sporu poprzez rozłożenie świadczenia na raty bądź rezygnację z części należnych odsetek. Jeżeli zależy nam na dalszej współpracy z kontrahentem oraz utrzymaniu z nim dobrych stosunków, powyższe rozwiązanie będzie tym bardziej właściwe. Gdy jesteśmy już pewni, że dłużnik nie zapłaci dobrowolnie, pozostaje wystąpienie na drogę sądową w celu przymusowego odzyskania tego, co nam się prawnie należy. Rozpatrywaniem spraw gospodarczych, tj. spraw pomiędzy przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej, zajmują się wydziały gospodarcze: sądów rejonowych – gdy wartość przedmiotu sporu jest mniejsza niż 100 000,00 zł bądź sądów okręgowych – przy wartość przedmiotu sporu przekraczającej 100 000,00 zł, a postępowanie toczy się w specjalnym trybie postępowania odrębnego w sprawach gospodarczych. Sądem właściwym jest – według wyboru wierzyciela – sąd miejsca zamieszkania dłużnika, jego siedziby zakładu głównego lub oddziału, jeżeli roszczenie pozostaje w związku z działalnością tego zakładu czy oddziału lub sąd miejsca wykonania zobowiązania. Należy również pamiętać, iż w tzw. postępowaniu uproszczonym pozew oraz wszelkie pisma składane są na specjalnych formularzach dostępnych np. na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości. Sprawa może się toczyć w postępowaniu zwykłym, jednakże warto skorzystać z możliwości, jakie daje nam ustawodawca i wystąpić do sądu o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym lub upominawczym. Jest to najkrótsza droga do uzyskania prawomocnego wyroku, szczególnie w wypadku, gdy dłużnik nie kwestionuje zasadności roszczenia, a jego opóźnienie w zapłacie spowodowane jest np. jego złą sytuacją finansową. Nie bez znaczenia jest, iż nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym jest tytułem zabezpieczenia. Jeszcze przed prawomocnym ukończeniem postępowania można zabezpieczyć swoją należność na wypadek pozytywnego dla powoda rozpatrzenia sprawy (np. poprzez ustanowienia zakazu zbywania nieruchomości dłużnika). Sąd wydaje nakaz zapłaty, jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych, a okoliczności uzasadniające dochodzone żądanie są udowodnione jednym z poniższych dokumentów dołączonych do pozwu:
dokumentem urzędowym;
zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem wezwaniem dłużnika do zapłaty i pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu,
zaakceptowanym przez dłużnika żądaniem zapłaty,
zwróconym przez bank i niezapłaconym z powodu braku środków na rachunku bankowym;
wekslem, czekiem, warrantem lub rewersem należycie wypełnionym, których prawdziwość i treść nie nasuwają wątpliwości;
umową, dowodem spełnienia wzajemnego świadczenia niepieniężnego oraz dowodem doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, jeżeli powód dochodzi należności zapłaty świadczenia pieniężnego lub odsetek w transakcjach handlowych określonych w ustawie z dnia 12 czerwca 2003 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych.
Do każdego pozwu w sprawie gospodarczej dołączyć należy ponadto pismo wzywające dłużnika do zapłaty, przedstawiające stanowisko wierzyciela – tzw. wezwanie do zapłaty. Niezłożenie pisma nie spowoduje odrzucenia pozwu, ale przyczyni się do przedłużenia postępowania, gdyż sąd wezwie powoda do uzupełnienia powyższego braku. Należy zwrócić uwagę, iż realizację zobowiązania przez kontrahenta zawsze warto zabezpieczyć wekslem. Jest to wyjątkowo korzystne dla wierzyciela, gdyż – po dwóch tygodniach od upływu terminu spełnienia świadczenia – nakaz wydany na podstawie weksla staje się natychmiast wykonalny. Przy wniesieniu zarzutów sąd może najwyżej, na wniosek dłużnika, wstrzymać wykonanie nakazu. Wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym następuje tylko na pisemny wniosek wierzyciela zgłoszony w pozwie. W przypadku, gdy sąd uzna, że dokumenty załączone do pozwu nie są wystarczające do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, może wydać nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym – jednak tylko, gdy roszczenie nie jest bezzasadne, przytoczone okoliczności nie budzą wątpliwości, miejsce pobytu pozwanego jest znane, a zaspokojenie roszczenia nie zależy od świadczenia wzajemnego.
Nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym sąd wydaje tylko wtedy, gdy powód dochodzi roszczenia pieniężnego. Jeżeli brak jest podstaw do wydania nakazu zapłaty także w postępowaniu upominawczym, sprawa zostanie przekazana do postępowania zwykłego, oczywiście toczącego się według reguł postępowania odrębnego w sprawach gospodarczych. Wydanie nakazu zapłaty odbywa się bez udziału dłużnika. Sąd wydaje nakaz zapłaty na posiedzeniu niejawnym, nakazując dłużnikowi zaspokojenie żądań wierzyciela w ciągu dwóch tygodni albo wniesienie w tym terminie odpowiednio: zarzutów – w postępowaniu nakazowym lub sprzeciwu – w postępowaniu upominawczym. Nakaz wraz z odpisem pozwu doręczany jest dłużnikowi. Jeżeli w terminie dwóch tygodni od doręczenia nie wniesie on zarzutów ani sprzeciwu, nakaz staje się prawomocny i po opatrzeniu go klauzulą wykonalności można rozpocząć postępowanie egzekucyjne. W przypadku skutecznego wniesienia zarzutów lub sprzeciwu sprawa jest przekazywana do postępowania zwykłego. Będąc już uwikłanym w postępowanie sądowe należy zwrócić szczególną uwagę na charakter postępowania dowodowego
w postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych . W pozwie powód jest obowiązany podać wszystkie twierdzenia oraz dowody na ich poparcie pod rygorem utraty prawa powoływania ich w toku postępowania, chyba że wykaże, iż ich powołanie w pozwie nie było możliwe albo, że potrzeba powołania wynikła później. Dlatego też w trakcie sporządzania pozwu w sprawie gospodarczej należy podnieść oraz wskazać wszelkie środki dowodowe dotyczące wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Termin, w jakim pozwany powinien zająć stanowisko zależy od tego, z jakim trybem mamy do czynienia. Wszystkie twierdzenia, zarzuty oraz dowody na ich poparcie pod rygorem utraty powoływania ich w toku postępowania pozwany obowiązany jest powołać w postępowaniu zwykłym w obligatoryjnej odpowiedzi na pozew , a w postępowaniu nakazowym – w zarzutach od nakazu zapłaty. Okoliczności faktyczne, zarzuty i wnioski dowodowe niezgłoszone w powyższych pismach mogą być rozpoznawane jedynie wtedy, gdy strona wykaże, że nie mogła z nich skorzystać wcześniej lub gdy potrzeba ich powołania wynikła później. Artykuł 493 § 3 k.p.c. zawiera jednocześnie kolejny termin dla powoda (tygodniowy od dnia doręczenia mu pisma zawierającego zarzuty) do powołania nowych faktów i dowodów spowodowanych pismem. Chociaż w postępowaniu o wydanie nakazu w postępowaniu upominawczym brak jest rygoru utraty powoływania się na nowe fakty i dowody niezawarte w sprzeciwie, to gdy sprawa toczy się w postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych, co do warunków sprzeciwu odpowiednio stosuje się rygor dotyczący powyższej kwestii w tym szczególnym postępowaniu. Po zakończeniu postępowania prawomocnym wyrokiem lub nakazem zapłaty pozostaje wszczęcie egzekucji komorniczej.
